Halve Koepel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een halve koepel, ook wel calotte of apsiskalot genoemd, is een bouwkundige overspanning in de vorm van een halve bol of een deel daarvan, vaak gebruikt boven apsissen of nissen.
Omschrijving
Een halve koepel is een gewelfvormige constructie die architectonisch wordt toegepast om ruimtes te overdekken. De vorm is typisch die van een halve bol, of soms een kleiner deel van een bol, een zogenaamde 'kalot' of 'bolkap'. Deze constructie is in staat om aanzienlijke krachten op te nemen, waardoor grote overspanningen mogelijk zijn zonder de noodzaak van extra ondersteuning zoals balken of kolommen. Halve koepels worden onder andere aangetroffen boven apsissen, de halfronde afsluitingen van kerkinterieurs, waar ze vaak zijn verfraaid met mozaïeken of schilderingen. Een 'calotte' kan ook verwijzen naar een schaalvormig gewelf dat slechts een gedeelte van een bolvormig gewelf beslaat. In historische architectuur, zoals de Romaanse bouwkunst, werden halve koepels veelvuldig toegepast.
Toepassingen en verwante termen
Halve koepels vinden hun toepassing in diverse architectonische elementen. De overwelving van een apsis met een halve koepel wordt specifiek een 'concha' of 'apsiskalot' genoemd, waarbij 'concha' letterlijk schelp betekent. Trompen zijn kleine steungewelven, soms in de vorm van een half koepeltje, die de overgang maken van een vierkante onderbouw naar een ronde of veelhoekige koepel. De term 'calotte' kan naast een halve koepel ook duiden op het bovenste gedeelte van een koepelvormig gewelf of een schaalvormig gewelf dat kleiner is dan een halve bol. In de Romeinse architectuur werden gewelf- en boogconstructies, waaronder koepels en halve koepels, toegepast om ruimtes te overspannen, in tegenstelling tot de Griekse architectuur die meer op architraafbouw gericht was.
Vergelijkbare termen
Koepel
Gebruikte bronnen: